Dodaj
160. Rocznica Powstania Styczniowego w Janowie Lubelskim – kwiecień 2024 r. Członkowie KT PTTK „Ziemia Janowska” przy dawnym Więzieniu – miejscu egzekucji dwóch Powstańców.
W chmurną i zimną (+7 oC) środę 24.04.2024 r. grupa członków Koła Terenowego PTTK „Ziemia Janowska” zebrała się przy budynku dawnego Więzienia, gdzie miała miejsce egzekucja dwóch Powstańców Styczniowych. Tam, na zewnętrznej ścianie budynku jest tablica pamiątkowa Powstania Styczniowego z 2013 r., ale bez wzmianki o straconych Powstańcach.
Otóż dokładnie 160 lat temu, 26 kwietnia 1864 r. w naszym Janowie, wtedy Janowie Ordynackim, stracono dowódcę lokalnego oddziału Powstania Styczniowego - Jakuba Prężynę. Należy przypuszczać, że rodzaj przewinienia oraz ówcześnie niskie społecznie (chłopskie) pochodzenie Powstańca spowodowały, że zaborca nie zamienił kary śmierci na zesłanie. Egzekucja przez powieszenie odbyła się prawdopodobnie na dziedzińcu miejscowego Więzienia lub na Rynku. Niecałe dwa miesiące później, 14 czerwca 1864 r. taką samą karę i w ten sam sposób wymierzono kolejnemu lokalnemu dowódcy - Józefowi Flisowi.
Obaj Powstańcy pochodzili z terenu pobliskiej Gminy Krzemień. W najbliższej okolicy dowodzili sprawnie operującymi niewielkimi oddziałami chłopskiej partyzantki dbającymi o aprowizację walczących Powstańców.
Warto podkreślić, że zapał społeczny pierwszej połowy 1863 r., zwłaszcza po stoczonych bitwach, potyczkach i kampaniach dawał nadzieję zwycięstwa. Niestety, od drugiej połowy 1863 r. było mniej sukcesów w walce z przeważającą siłą carskiej Rosji. Tylko znikome ilości zakupionej za granicą broni zdołano dostarczyć do centrum kraju, w większości nie dotarły tam formowane za granicą partie, nie zdołano wprowadzić w życie dekretu Rządu Narodowego z 22 stycznia 1863 r. o uwłaszczeniu chłopów, nie powiodły się zabiegi dyplomatyczne o wsparcie mocarstw. To razem w 1864 r. doprowadziło do osłabienia sił, upadku ducha walki i doprowadziło do końca Powstania. Oznaczało też powrót do sytuacji poprzedniej, czyli stanu zaboru. Jednak Rosja nie zamierzała przejść do porządku dziennego nad klęską Powstania i swym zwycięstwem. Terror wojenny zamieniła na represje popowstaniowe, najpierw na jego uczestnikach a później na całym społeczeństwie.
Czyniono tak w akcie zemsty i przestrogi w Warszawie z aresztowanymi 23 członkami Rządu Narodowego. Odbył się proces, wydano wyrok, 5 osób w tym ostatniego Dyktatora Romualda Traugutta publicznie powieszono 5 sierpnia 1864 r. a pozostałych w większości zesłano na katorgę. Zemstę szerzono w wielu innych miastach uczestniczących w Powstaniu, również w Janowie Ordynackim.
Pamiętajmy o tym, bo walczący wtedy Patrioci oddali życie za Ojczyznę, choć w swym obszarze i charakterze ukształtowaną dopiero w przyszłości.
Wyjście poprzedzono pogadanką o Powstaniu w lokalu KT PTTK ZJ w Domu Nauczyciela.
Tekst: Antoni Sydor
Sekretarz KT PTTK „Ziemia Janowska”,
Przewodnik Turystyczny
Foto: Jarosław Lalik
